خزرنگار / در جریان بررسی نقش مذهب در گرایش به مصرف مواد مخدر ، نتایج تحقیقات چه در بعد کلان و چه در بعد خرد ، نشان می دهد با افزایش میزان جهت گیری مذهبی درون سو و خودمهارگری که خود حاصل الفت درونی با باریتعالی و شناخت قابل قبول از کلیات نظام آفرینش و هویت خود است ، کاهش معناداری در آمادگی اعتیاد به مواد مخدر مشاهده می شود ، زیرا این میزان از این خود آگاهی می تواند بار مسئولیتی از خودمراقبتی را به فرد تحمیل کند .

به قلم: حدیثه فلاح کریمی

با افزایش سوءمصرف مواد در جهان، کشورها هزینه قابل توجهی را در نتیجه خسارت ناشی از آن مانند اثرات مخرب بر سلامت و افزایش جرم و جنایت و مرگ و میر در جامعه متقبل می شوند ، بنابراین با در نظرگرفتن اعتیاد به عنوان یک بیماری جـمی،روانی، اجتماعی و معنوی در زمینه وابسـتگی بـه مواد مخدر عوامل گوناگونی درگیر هستند .

رواج فزاینده استعمال مواد مخدر در افراد جامعه به ویژه جوانان ، اجرای سیاست های پیشگیرانه در حوزه اعتیاد را ضرورت می بخشد و لازم است به منظور درک بهتر عوامل خطرآفرین و ارکان محافظتی در ارتباط با سوءمصرف مواد مخدر ، برنامه های پیشگیرانه و مداخله ای تعریف شود.

در این میان برخی از مولفه ها بـه عنوان عوامل حمایت کننده و برخی دیگر به عنوان عوامل خطرآفرین، اعتیاد به مواد مخدر را تحت تأثیر قرار می دهد. یکی از عوامل حمایت کننده “مذهب” است که در برخی از مطالعات از آن به عنوان سپری در مقابل وابستگی به مـواد یاد می شود . در واقع انتظار می رود دین به عنوان یکی از منابع اصلی ارزش و اخلاقیات افراد جامعه، از طریق برقراری اموری مانند نظم اخلاقی، تدارک فرصت هایی برای به دست آوردن شایستگی های یاد گرفته شده و تهیه قوانین اجتماعی، سوءمصرف مواد و بهبودی از آن را تحت تأثیر قرار دهد .

با در نظرگیری مذهب بـه عنوان یک عامل حفاظتی یا بهبودبخش، انتظار می رود سطوح بالای مذهبی بودن از افراد در مقابل تأثیرات منفی تجربیات یا ویژگی هایی که آنها را در معـرض خطر رفتارهای سازش ناپذیر یا مشکلات روانشناختی قرار می دهد، حفاظت کند.

در واقع مذهب می تواند جریان مقابله ای اضافی یا مؤثرتری را برای حل مشکلات شناختی، هیجانی و عوامل تنش زای بین فردی فراهم کند .

تحقیقات گسترده ای جهت بررسی ارتباط مذهب و گرایش به مواد مخدر و رفتارهای غیر عرف صورت گرفته و به اتفاق در تمام نتایج تحقیق مشخص شده که مذهبی بودن به میزان قابل توجهی خودمهارگری نسبت به ناهنجاری های تعریف شده برای جوامع را به همراه دارد.

در جریان بررسی نقش مذهب در گرایش به مصرف مواد مخدر ، نتایج تحقیقات چه در بعد کلان و چه در بعد خرد ، نشان می دهد با افزایش میزان جهت گیری مذهبی درون سو و خودمهارگری که خود حاصل الفت درونی با باریتعالی و شناخت قابل قبول از کلیات نظام آفرینش و هویت خود است ، کاهش معناداری در آمادگی اعتیاد به مواد مخدر مشاهده می شود ، زیرا این میزان از این خود آگاهی می تواند بار مسئولیتی از خودمراقبتی را به فرد تحمیل کند .

در باب تاثیر آموزه های مذهبی در تحکیم و تقویت بنیان خانواده نیز ، توجه ویژه به نقش والدین در تربیت اخلاقی و معنوی می تواند در پیشگیری از رفتارهای پرخطر و ناسالم فرزندان نقش داشته باشد . همچنین در خانواده ای که التزام عملی بـه اعتقادات و عبادات وجود دارد، والدین از طریق فـراهم کردن الگویی عینی برای فرزندانشان، می توانند نقش موثری در گرایش فرزندان به عبادت و معنویت ناب و بر حذر داشتن آنها از انحرافات داشـته باشند.

باید با جدیت و قاطعانه بیان کرد که با توجه به یافته های پژوهش ، لازم است برای ارتقای سطح اعتقادات مذهبی جوانان تقویت گرایش های مذهبی و معنوی در برنامه های آموزش مهارت های زندگی در تمامی مراکز آموزشی از پیش دبستان تا دانشگاه گنجانده شود. همچنین ضرورت دارد در مؤسسات ترک اعتیاد جهت کمک به درونی کردن ارزش ها در افراد و هم چنین تقویت مرکز کنترل درونی آنها تلاشی موثر در قالب آموزشی هدفمند و اصولی صورت گیرد .

در این مبارزات پیشگیرانه و درمانگر، ارتباطات و رسانه های ارتباطی از مهم ترین عناصر محسوب می شود چرا که بدون برنامه ریزی برای ایجاد یک ارتباط صحیح و مناسب ،پیام های مبارزه به مخاطبان نخواهد رسید و آن ها نمی توانند در نگرش ها و عقاید مخاطبان خود تغییرات لازم را ایجاد نمایند.

از اینرو لازم است با استفاده از ابزار رسانه و بهره گیری از دانش کارشناسان سه حوزه رونشناسی ، مذهبی و رسانه نسبت به اجرای سیاستی مناسب و عملیاتی اقدام کرد و نتایج حاصل از اقدامات را هر چند کوچک به بررسی و گفت و گو گذاشت.